U prošloj godini država Srbija potrošila preko 93 miliona evra (8.737.664.007 milijardi dinara) na «dotacije za nevladine organizacije», rečeno je na konferencija za novinare Centra za razvoj neprofitnog sektora (CRNPS).
• 4.067.034.383 dinara iz republičkog budžeta
• 613.923.184 dinara iz budžeta AP Vojvidine
• 4.056.706.439 iz budžeta 138 gradova i opština u Srbiji
(Centar za razvoj neprofitnog sektora je na adrese 166 opština i gradova u Srbiji još u julu poslao zahteve za dostupnost informacijama od javnog značaja, tražeći podatke o izvršenju rashoda iz budžetske linije 481 – «dotacije nevladinim organizacijama» za 2009. godinu, ali proces prikupljanja podataka i dalje traje, jer 28 opština i gradova, mimo svih zakonskih rokova, još uvek nije dostavilo kompletne podatke. Računicom je obuhvaćeno 138 gradova i opština koje su do danas, 23. decembra, dostavile kompletne odgovore)
Detaljniji pogled na strukturu dobitnika novca koji je trošen u okviru budžetske linije 481, koja se u propisima naziva «dotacije za nevladine organizacije», pokazuje da se, osim NVO, iz nje finansiraju i sportske i omladinske organizacije, verske zajednice i političke stranke.
Najveći pojedinačni dobitnik budžetskih sredstava iz linije 481 «dotacije nevladinim organizacijama» je Srpska pravoslavna crkva, a sledeći je Crveni krst koji dobija upola manje.
Napomena: U okviru kategorije ostalih neprofitnih institucija uglavnom se finansiraju kulturno umetnička društva, strukovne organizacije, istorijski arhivi, Matica srpska, i slično
S obzirom da izveštaji dobitnika ovih sredstava – ukoliko uopšte postoje – nisu stavljeni na uvid javnosti, poreski obveznici u Srbiji nemaju nikakvu informaciju o tome za koje konkretne aktivnosti, dobra ili usluge je potrošen njihov novac.
Polazeći od principa da su budžetska sredstva novac koji su građani Srbije poverili Vladi, kako bi ona njime ostvarila javno dobro i zadovoljila opšte interese svojih građana, postavljamo pitanje :
• Da li je zaista interes građana Srbije da u iznosu od čak 45.443.000 dinara finansiraju udruženja boraca – među kojima i, recimo, «Udruženje boraca ratova 1912-1918. i potomaka» (dva miliona dinara), «Udruženje porodica palih boraca i Prvom svetskom ratu» (milion i po dinara), ili «Srpski četnički pokret» (2.304.272 dinara)? Poređenja radi, za naknade trudnicama za porodiljsko odsustvo iz republičkog budžeta u 2009. potrošeno je tek 3.189.007 miliona dinara.
• Zbog čega su naknade za porodilje isplaćivane kao dotacije za NVO u Ministarstvu rada i socijalne politike?
• Zbog čega kreatori budžeta Srbije imaju potrebu da, na račun poreskih obveznika, uplaćuju penziono i socijalno osiguranje sveštenicima iz nerazvijenih područja, a ne i, recimo, samohranim majkama, osobama sa posebnim potrebama, deci bez roditeljskog staranja ili invalidima koji žive u nerazvijenim opštinama? Da li su stanovnici tih područja građani drugog reda u odnosu na sveštenstvo?
• Koliko je, od ukupno 649.792.706 dinara koji su iz republičkog budžeta uplaćeni na račune Sinoda SPC i raznih eparhijskih upravnih odbora, crkava i manastira SPC, zapravo potrošeno na građevinske radove koji bi morali da budu predmet javnih nabavki? Da li su za te radove raspisivani tenderi?
• Kakvo je javno dobro Ministarstvo dijaspore ostvarilo finansiranjem Srpskog Sabora Dveri?
• Kakav je opšti interes ostvaren isplatama dotacija za NVO za 11 fizičkih lica u Ministarstvu za ljudska i manjinska prava u iznosu od 840.000 dinara, i za jedno lice u Ministarstvu kulture u iznosu od 126.0000 dinara?
• Kakvo su javno dobro ostvarile pojedine opštine koje su novcem svojih građana finansirale rad sindikata zaposlenih u opštinskoj upravi? Da li i ostali poreski obveznici, koji nisu zaposleni u opštinskim upravama, imaju svoje sindikate sa podjednakim pravom na finansiranje iz budžeta?
• Kakvo je javno dobro građana opštine Malo Crniće (u blizini Požarevca), ostvareno dotacijom od 10.000 dinara za popravku putne mreže u Kosovskoj Kamenici? Koliko kilometara putne mreže je moguće popraviti sa 10.000 dinara? Kakve je radove na popravci moguće izvesti u decembru, kada je ova donacija isplaćena?
• Zbog čega su građani opštine Voždovac, osim zakonske obaveze da finansiraju PUPS kroz dotacije političkim strankama, finansirali i akciju ove stranke Pomoć penzionerima? Da li je ova pomoć zapravo otišla penzionerima – članovima PUPS-a?
• Kakav su opšti interes postigli poreski obveznici Šida finansirajući – kao dotacije nevladinim organizacijama – otpremnine Ristić Ljilji i izvesnoj Ranki, čije prezime nije ni navedeno?
• Čije su dopune kredita za mobilne telefone MTS-u plaćali građani opštine Mladenovac?
• Kakve su tačno usluge raznih D.O.O, Turs-eva, ugostiteljskih radnji i marketinških agencija sa 3,982,390 dinara – kroz dotacije za nevladine organizacije – platili građani Šapca?
• Kako je moguće da čak 22 opštine u Srbiji nije ispunilo svoju zakonsku obavezu finansiranja političkih stranaka? Da li su stranke u tim opštinama svoje pravo ostvarile na neki drugi, manje transparentan način? Nismo čuli da su se u javnosti požalile na nejednak tretman u odnosu na kolege u drugim opštinama?
• Zbog čega su sa svih nivoa vlasti dotacije nevladinim organizacijama isplaćivane školama, fakultetima, domovima zdravlja, muzejima…? Ovo su sve institucije koje je osnovala država, koje se već finansiraju iz budžeta kao budžetski korisnici, i koje ni u kom slučaju ne mogu da budu u istom statusu sa nevladinim organizacijama.
Svi navedeni podaci dobijeni su iz dokumentacije Republičke Uprave za Trezor i iz trezora lokalnih samouprava.
S obzirom da su četiri velike grupe koje se finansiraju iz linije 481 – sportska udruženja, verske zajednice, političke partije i «ostale NVO» svake godine u predlogu budžeta koji usvaja Skupština predstavljene zbirno – kao linija 481 – nije moguće
tačno uvideti koliko je Vlada Srbije namenila kojoj pojedinačnoj grupaciji. Ovo je moguće saznati tek po završetku budžetske godine, kroz informacije o izvršenju budžeta. Međutim, tada je kasno za argumentovanu debatu i širu raspravu o budžetskim sredstvima planiranim za dotacije nevladinim organizacijama.
Razdvajanje sportskih udruženja, verskih zajednica, političkih partija i «ostalih NVO» u zasebne budžetske linije, omogućilo bi građanima, narodnim poslanicima i svim zainteresovanim stranama da prilikom predlaganja i usvajanja budžeta steknu tačan uvid u to kolika su sredstva planirana za koju od grupaciju u narednoj godini.
Centar za razvoj neprofitnog sektora je, zbog toga, u dva navrata Ministarstvu finansija uputio inicijativu za razdvajanje ove četiri grupe na posebne budžetske linije. Inicijativa je prvi put podneta 2007. godine tadašnjem ministru finansija Mirku Cvetkoviću, ali od ministarstva nikada nije stigao nikakav odgovor. U aprilu ove godine, CRNPS je pozvao nevladine organizacije u Srbiji da svojim potpisima podrže Inicijativu, koja je predata ministarki Dijani Dragutinović sa potpisima 188 NVO. Na zahtev za dostupnost informacijama od javnog značaja o sudbini Inicijative, od Ministarstva finansija dobili smo odgovor iz kog nije moguće utvrditi da li ona može da bude usvojena ili ne. (Odgovor Ministarstva dat je u prilogu).
U junu ove godine Inicijativu smo uputili svim članovima Odbora za finansije Narodne Skupštine Srbije, sa pozivom da je podrže i predlože Ministarstvu finansija. Ni jedan od članova odbora, kako vladajuće većine, tako i opozicije, nije se oglasio povodom tog poziva.
Izdavanje ovog materijala omogućila je Američka agencija za međunarodni razvoj (USAID) kroz program „Inicijativa javnog zagovaranja građanskog društva“ kojim rukovodi Institut za održive zajednice (ISC). Stavovi izneti u ovom pres materijalu predstavljaju stavove autora i nužno ne izražavaju stavove ISC-a, USAID-a ili Vlade SAD-a.
Izvor: CRNPS
